Speyside Way: 137 km van de kust naar de bergen

Van de Schotse Oostkust naar het noordwesten van Nationaal Park de Cairngorms ligt een 137 kilometer lange wandelroute: de Speyside Way. Deze gevarieerde route volgt goed begaanbare paden langs de Spey-rivier, een van de grootste en snelst stromende rivieren van Schotland. Deze route is goed gemarkeerd, heeft voldoende campings, ho(s)tels, horeca en supermarkten langs de route en bevat geen technisch moeilijke stukken. Bovendien hoeven de dagafstanden nit langer dan 22 kilometer te zijn. Dat maakt de Speyside Way ook heel geschikt voor je eerste meerdaagse wandeltocht mét fantastisch uitzicht. In dit blog vind je alle praktische informatie die je nodig hebt en een verslag van mijn avontuur op de route.

Tip: bestel direct even de Rucksack Readers routegids, inclusief wandelkaarten en handige overzichten van bijvoorbeeld busroutes en faciliteiten. Liever een wandelkaart? Deze dekt de hele route.

Over de Speyside Way

De Speyside Way is in totaal 162 kilometer lang, inclusief een 25 km lang uitstapje naar het heuveldorp Tomintoul. Sla je dat uitstapje over en volg je alleen de hoofdroute, dan is de route ongeveer 135 kilometer lang. Het meest oostelijke punt van de route is Buckie, een groter dorp aan de zeearm Moray Firth. Het meest westelijke punt is Newtonmore, een toeristisch dorp in de Cairngorms. De route is een van 29 Scotland’s Great Trails en ook een van de mooieren. De Speyside Way ligt parallel aan de Spey-rivier. Deze brede rivier is de op een na langste en de snelststromende rivier van Schotland. Het landschap langs de route is gevarieerd: van stranden aan de oostkust naar serieus ruige heuvels in de Cairngorms.

In welke richting lopen?

De Speyside Way is in twee richtingen goed gemarkeerd, dus je kan hem in beide richtingen lopen. Misschien voelt het logisch om de route stroomafwaarts van de Cairngorms in het westen naar de monding in de Moray Firth in het oosten te volgen. Een voordeel van in deze richting lopen, is dat je de wind (een groot deel van het jaar) in de rug hebt. Een nadeel is dat Buckie en omgeving beduidend minder fotogeniek zijn dan het door heuvels omgeven Newtonmore. Een voordeel van starten in Buckie en eindigen in Newtonmore is dat je de kortere etappes van de route (als je van dorp naar dorp loopt) aan het begin van je avontuur hebt. De route is in het oosten ook vlakker. Zo kan je het dus rustiger opbouwen en worden de landschappen naarmate je verder loopt ook steeds ruiger. Dit is de reden dat ik de route van oost naar west liep, al was andersom voor mij logistiek logischer geweest (mijn verblijfsadres is vlakbij Buckie).

Markering

De route is gemarkeerd met het officiële symbool van lange afstand wandelpaden in Schotland. Volgens mij moet het een distel in een zeshoek voorstellen, maar maak ervan wat je wilt. Zie foto! De Speyside Way is een van de best gemarkeerde wandelroutes van Schotland, maar her en der ontbrak de markering. Neem dus ook een wandelkaart of routegids mee en/of zet de route in een navigatieapp zoals Komoot.

Je hebt geen speciale navigatieskills nodig om deze route te kunnen lopen, maar het is altijd handig als je op de kaart kan aflezen waar je bent. Het uitstapje naar Tomintoul loopt over minder duidelijke paden en door ruiger terrein, dus bij weinig zicht (mist, sneeuwstorm) wil je daar niet afhankelijk zijn van de markeringen. Je kan dat stuk eventueel overslaan bij slecht weer. Het stuk van Aviemore naar Newtonmore is het best gemarkeerd van alle etappes, inclusief veel luxere routebordjes met afstanden tot de volgende plaats langs de route.

De beste tijd om de Speyside Way te lopen

Als ervaren wandelaar kan je de Speyside Way het hele jaar door lopen. Voor het lekkerste weer, de kleinste kans op sneeuw op je pad en de kleinste kans op nat weer dat de Spey buiten haar oevers doet treden, wandel je het best tussen eind april en half september. In de winter zijn de dagen kort, de nachten koud en de paden nat. Het weer is dan veel onvoorspelbaarder en de bomen zijn kaal. Met name dat laatste vind ik een groot nadeel, want de route ligt onder en langs veel landschappen die echt mooier zijn als er blad aan de bomen zit. Ik wandelde de route zelf half april en toen was het er nog redelijk kaal. Ik wandelde delen van de Speyside Way ook al eens in de herfst. Hoewel er dan wel meer regen valt, voegen de gele en oranje bladeren aan de bomen ook wel echt wat toe.

Mijn favoriete maand zou mei zijn: de minste neerslag, relatief veel zonuren, lang daglicht en weinig midges. In de zomer kan je op delen van de route behoorlijk geplaagd worden door midges, dus bereid je daar (mentaal) op voor.

De foto's in dit blog zijn in de tweede week van april gemaakt. Zoals je ziet, zit er dan nog niet veel groen aan de bomen. Jammer misschien, maarrrr door de kale bomen had ik wel meer uitzicht op de heuvels :)

Een voorbeeld-etappeindeling voor 8 dagen

De meeste mensen lopen de route in zes tot acht dagen. Een 8-daagse etappe-indeling kan er bijvoorbeeld zou uit zien:

1. Buckie naar Fochabers: 17,2 km
2. Fochabers naar Craigellachie: 20,4 km
3. Craigellachie naar Cragganmore: 19,6 km
4. Cragganmore naar Tomintoul (optioneel): 25,1 km
5. Cragganmore naar Grantown: 22,1 km
6. Grantown naar Boat of Garten: 17,1 km
7. Boat of Garten naar Kincraig: 19,3 km (evt. in tweeën te delen met overnachting in Aviemore)
8. Kincraig naar Newtonmore: 21,1 km

Je kan mijn 7-daagse etappe-indeling voor wandelen met (wild)kamperen en een nachtje in het Aviemore hostel verderop in dit blog vinden.

Uitstapje naar Tomintoul

De Speyside Way vormt een lijn van Buckie naar Aviemore, met een uitstapje naar Tomintoul (etappe 4 in de indeling hierboven). Dat uitstapje is misschien wel de mooiste, maar ook de zwaarste etappe van de route. Je kan, zoals veel andere wandelaars, dat uitstapje overslaan. Dit uitstapje is ruim 25 kilometer lang en eindigt in Tomintoul. De meeste wandelaars boeken daar een overnachting en nemen dan de volgende ochtend een taxi terug naar Cragganmore om daar aan de volgende etappe te beginnen. Er zijn ook wandelaars die de terugweg ook lopen (nog eens 25 kilometer dus) en dan op het veldje in Cragganmore overnachten en de volgende dag pas verder gaan.

Bereikbaarheid van het start- en eindpunt

Zowel Buckie als Newtonmore zijn met het openbaar vervoer aan grotere steden verbonden. Tussen Buckie en Elgin rijden buslijn 35 en 38. Vanuit Elgin reist bus 10 naar Inverness of Aberdeen. Een dagticket van Stagecoach is mogelijk goedkoper dan twee losse kaartjes, maar vraag dat even na bij de chauffeur. Je kan in de bus pinnen.

Vanuit Newtonmore reis je met bus 32 naar Aviemore. Vanaf daar neem je bus 34X naar Inverness. Je kan vanuit Newtonmore ook met de trein naar Inverness of Glasgow. Houd er rekening mee dat treinreizen veel duurder is dan busreizen en dat treinkaartjes duurder worden naarmate je later boekt. De uitzichten vanuit de trein zijn op beide trajecten wel mooier dan die vanuit de bus.

Tip: bekijk de bustijden op Traveline en lees mijn blog over met de bus door Schotland reizen.

Overnachten langs de Speyside Way

In vrijwel alle dorpjes langs de Speyside Way kan je in een ho(s)tel of bed en breakfast logeren. In het hoogseizoen zijn met name de accommodaties in de westelijke helft van de route sneller volgeboekt. Boek je accommodaties zo vroeg mogelijk voor deze periodes. Buiten het hoogseizoen kan je meer risico nemen met last-minute boeken en zelfs op de dag zelf nog accommodaties zoeken. Dat is eind april bijvoorbeeld nog prima te doen. Van half mei tot eind augustus en rond nationale vrije dagen en vakanties (zoals Pasen) moet je er wel echt eerder bij zijn. Kom je er niet uit met accommodatie in een bepaald dorp? Kijk of je met de bus naar een nabijgelegen dorp kan reizen. Voor de dorpen tussen Aberlour en Grantown is dat wat lastiger, maar vanuit Kingussie of Newtonmore zou je prima naar Aviemore kunnen reizen.

Mocht je toevallig de nacht in Aviemore willen doorbrengen: het Aviemore Youth Hostel net buiten het centrum is een aanrader. In Tomintoul overnacht je bij heel vriendelijke mensen van Argyll bed and breakfast (ik hoorde heel goede verhalen over het brood dat zij bij het ontbijt serveren).

Campings langs de Speyside Way

Langs de Speyside Way liggen genoeg campings en potentiële wildkampeerplekken om de route low-budget en zonder overnachting in ho(s)tels af te kunnen leggen. Campings vind je in:

• Buckie (niet erg fotogeniek)
• Fochabers: Burnside caravan (open Pasen tot eind oktober. Reserveren nooit nodig, want ‘voor wandelaars vinden we altijd wel een plekje’, geen website maar telefonisch bereikbaar op +44 7340 105005. Plekje voor 1 persoon kostte 16 pond in april 2024)
• Aberlour / Craigellachie: een stuk van de route af, Speyside by Craigellachie
• Cromdale: volgens mij kan je hier kamperen (maar vraag het even na want geen officiële website)
• Grantown-on-Spey Caravan Park: heeft officieel geen tentplekken, maar ze weigeren geen wandelaars met kleine tent(en). Trailmaatje betaalde 17,50 euro voor een nacht voor een persoon.
• Aviemore: met de bus of extra kilometers wandelen bereik je een van mijn favoriete campings, Rothiemurchus Camp & Caravan Park, met prachtige plekjes in het bos.
• Newtonmore: zit een camping, maar was vrij laat in 2024 nog gesloten, mogelijk permanent?

Zoals je ziet ligt er niet langs elke etappe een camping. In Cragganmore ligt een veldje tussen de huizen, aangegeven met 'camping'. Hier kunnen zo'n vijf of zes tenten vrij dicht bij elkaar staan. Je kan er gratis overnachten en gebruikmaken van het toiletgebouw en picknickbanken. Volgens de routegids zijn er ook zulke plekken in Craigellachie (Fiddich Park, lijkt opgeheven en het toiletgebouw leek in april 2024 permanent gesloten, maar je kan nog altijd een plekje in het park zoeken natuurlijk - deed ik ook).

Wildkamperen

Je mag langs de Speyside Way, net als in de rest van Schotland, wildkamperen met je tent. Dat het mag, wil niet zeggen dat het ook makkelijk kan. De ene avond vond ik het makkelijker een wildkampeerplek te vinden dan de andere. Wees voorbereid op een extra uur of uren wandelen in je zoektocht naar een redelijk vlakke en goed bereikbare wildkampeerplek buiten een weiland met kalfjes of lammeren. Er zijn heel mooie plekjes te vinden, en soms moet je daar even voor van de route wijken. Het is dus zeker niet onmogelijk, maar ik heb routes gelopen waarop het makkelijker was dan op de Speyside Way. Houd er ook rekening mee dat niet alle stroompjes die op de kaart bereikbaar lijken, dat ook echt zijn. Ik vulde mijn water zoveel mogelijk bij in openbare toiletten en cafeetjes langs de route en filterde water uit een stroompje waar ik die (veilig) kon bereiken.

Supermarkten langs de route

Je komt langs de route elke dag wel een (mini)supermarkt tegen. Ik noteerde deze supermarkten in mijn voorbereiding:

• Buckie: grote Tesco en Lidl
• Fochabers: Coop
• Aberlour: Coop
• Ballindalloch: minisupermarkt in postkantoor
• Tomintoul: minisupermarkt
• Grantown: Coop
• Boat of Garten: minisupermarkt in postkantoor
• Aviemore: grotere Tesco en Aldi. Hier kan je bij diverse outdoorwinkels gasblikjes en gevriesdroogde maaltijden kopen (mijn favoriete winkel is de Tiso).
• Kingussie: Coop
• Newtonmore: Coop

Let op: controleer voor vertrek de openingstijden van de supermarkten. Grote supermarkten en Coop buurtsupermarkten zijn vaak vrij lang en ook in het weekend geopend, maar dat geldt misschien niet (altijd) voor de minisupermarkten die geen onderdeel van een grote keten zijn.

Horeca langs de route

In elk dorp langs de route vind je wel een koffietentje of restaurant. Je kan er bijna een soort culinaire trip van maken. Ze weten in Schotland wel van cake bakken, dus bestel zeker wat lekkers bij de thee. Een paar aanraders:

• Green Acres in Fochabers
• Gather'n Café in Aberlour
• Mash Tun Whisky Bar & Restaurant in Aberlour: voor wie van whiskey houdt, want je kan in deze plek die fancier is dan het van buiten lijkt honderden tot duizenden verschillende soorten whiskey proeven
• Fire Station Cafe in Tomintoul
• High Street Merchants in Grantown-on-Spey (met achterin een houtkachel)
• Nethy House in Nethy Bridge (hun taartjes en koffie zijn echt goed)
• Osprey Coffee House in Boat of Garten
• Het café op de bovenverdieping van de Tiso in Aviemore
• The Wild Flour in Newtonmore

De Speyside Way met de hond lopen

In de routegids wordt het afgeraden om je hond mee te nemen. De reden daarvoor is dat de route deels door gebieden met vee loopt. Tussen Cragganmore en Cromdale waarschuwen de schrijvers ze voor ‘frisky cattle’. Houd je hond in gebieden met vee aan de lijn. Je hoeft echter heel weinig door weilanden te lopen, meestal loopt het pad tussen twee hekken tussen de weilanden door. Ik heb onderweg goed opgelet en nergens stond 'verboden voor honden'. Wel moeten honden op sommige stukken aan een korte lijn gevoerd worden, om jonge boerderijdieren of grondnestelende vogels te beschermen.

De andere reden waarom de routegids het afraadt je hond mee te nemen, is dat niet alle accommodaties honden verwelkomen. Boek je accommodatie op tijd, zodat je maximale keuze hebt en de kans groter is dat de accommodatie waar honden wél welkom zijn nog beschikbaar is. Ga je (wild)kamperen met je hond, dan heb je deze uitdaging natuurlijk niet.

De route solo wandelen

Ik voelde me ook als solowandelaar helemaal relaxed op de Speyside Way. Veel locals langs de route zijn zelf wandelaars en maken graag een praatje als ze je met een rugzak langs zien lopen. Vanaf half april gaan er bovendien dagelijks wandelaars van start in Buckie. Je hoeft je er echt niet eenzaam te voelen, en anders loop je gewoon een van de gezellige koffietentjes in. Omdat de route nergens echt heel ver van de bewoonde wereld is, voelde ik me ook qua wat-als-ik-een-ongeluk-krijg niet heel onveilig. Ik heb voor de zekerheid wel altijd een GPS noodknop bij me als ik alleen wandel.

Is Speyside Way ook geschikt voor beginners?

Yes, absoluut! De route is qua moeilijkheid van de paden en qua hoogteverschillen niet erg uitdagend, zodat hij ook voor minder ervaren (langeafstand)wandelaars goed te doen is. Er zijn genoeg faciliteiten langs de route dat je eten en drinken plannen niet heel ingewikkeld is, en als je wilt kan je elke nacht in een hotel slapen. Het uitstapje naar Tomintoul is wat ruiger en loopt over minder makkelijk begaanbare paden. Zie je dat niet zitten, dan kan je dit overslaan en de hoofdroute volgen. De paden zijn soms wat nat - want: Schotland - dus trek stevige schoenen aan.

❗ Onderschat de uitdagingen en gevaren van wandelen in de Schotse bergregio’s niet. Controleer de weersvoorspellingen in de dagen voor je wandeling en op de dag van je wandeling. Neem voldoende lagen kleding mee en pak regenkleding, voldoende eten en drinken en een goed gevulde EHBO-set in. Zorg dat je een papieren kaart en kompas mee hebt en dat je weet hoe die te gebruiken (een navigatie-app is niet voldoende!). Lees ook mijn tips voor veilig (berg)wandelen in Schotland. ❗

Tip: download mijn GRATIS e-book stappenplan voor je eerste meerdaagse wandeltocht!

Het GPX-bestand van de Speyside Way

Download hier het GPX-bestand van de Speyside Way. Voor het Tomintoul uitstapje download je dit bestand. De hoofdroute en het uitstapje staan ook in mijn Komootprofiel, vanaf waar je ze kan kopiëren naar je eigen profiel. Ben je niet bekend met Komoot? Lees mijn handleiding voor Komoot.

Speyside Way dag voor dag

Buckie naar Fochabers

De Speyside Way begint in Buckie, niet de meest fotogenieke plaats aan de kust van Moray, maar wel makkelijk bereikbaar met het openbaar vervoer. Vanaf hier volg je de kust naar Spey Bay. Na Portgordon loop je over een voormalige spoorweg naar een bosje. Het pad is daar en heel nat en een hindernisbaan van omgevallen bomen, dus je kan er beter over de golfbaan (voorzichtig als er gespeeld wordt). Bij de brede monding van de Spey-rivier in de Moray Firth ligt een bezoekerscentrum (dinsdag + woensdag gesloten) met een kleine tentoonstelling en een horecadeel. Vanaf hier loop je langs de oever van de Spey richting het binnenland. Je loopt deels door het bos, tussen hoge, geel bloeiende gaspeldoornstruiken. Het bos gaat over in een langgerekt park bij Fochabers.

Fochabers naar Craigellachie

Vanuit Fochabers loop je een relatief lang stuk over een rustige asfaltweg tussen de velden. Kijk uit over een lappendeken van weilanden en naaldbos, dat ongetwijfeld na half april groener is dan toen ik er was. Her en der zie je de Spey als een kronkelende slang in het landschap liggen. Het grootste deel van deze etappe ligt in gemengd bos, dus dit is een routedeel dat echt mooier is als er meer blad aan de bomen zit. Bewonder een oude spoorbrug over de Spey-rivier en wandel de laatste kilometers langs dikke oude bomen naar Craigellachie.

Craigellachie naar Cragganmore

Op deze etappe wandel je vooral over een voormalige spoorbaan. Dit is niet alleen te herkennen aan de vlakte en langgerektheid van het pad, maar ook aan de uitgehakte rotsen en hoogteverschillen met omliggende weilanden. Het pad is dan ook makkelijk begaanbaar. Zo nu en dan loop je onder een oude spoortunnel door en je komt langs mooi gerenoveerde oude stationnetjes. Je wandelt over het erf van de Tamdhu distilleerderij en passeert andere distilleerderijen (de Speyvallei staat bekend om de whiskeys!). Cragganmore is niet meer dan een gehucht, dus voor overnachten ben je aangewezen op het kleine kampeerplaatsje of een accommodatie op loopafstand van de route.

Cragganmore naar Grantown

Op deze etappe zie je de eerste met heide begroeide heuvels zoals je die in het Cairngorms National Park veel ziet. Je steekt vandaag dan ook de grens van dat park over. Wandel over een beboste helling omhoog en weer omlaag naar een open dal met een kabbelend beekje. Wandel verder tussen de weilanden, waarin het voorjaar veel koeien met kalfjes staan. Aan de overkant van de doorgaande weg volg je weer een stuk een voormalige spoorbaan, langs een gerenoveerd station en de oude kerk van Cromdale. Daarna wandel je door Anagach Woods, een bos met veel Scottish pine met heide als ondergroei, naar het grotere dorp Grantown on Spey.

Grantown naar Aviemore

Vanuit Grantown wandel je een ander deel van Anagach Woods in. Buiten het bos volgt het pad weer een oude spoorbaan tussen weilanden met oude berken. Aan je rechterhand ligt de Spey-rivier. Volg deze voormalige spoorbaan naar het oude station van Nethybridge, waar je over de asfaltweg naar het dorp loopt. Je komt langs mijn favoriete café in Moray: Nethy House (tip: eet taart). Aan het eind van het dorp wandel je Abernethy Nature Reserve in, een van de meer natuurlijke bossen van Schotland. Let op: hier wordt ook veel gefietst, dus kijk regelmatig achterom. Bij de verharde weg kan je linksaf een uitstapje naar Loch Garten maken (aanrader als je tijd hebt), anders steek je de weg over voor nog een stuk boswandelen naar Boat of Garten. Ook aan de andere kant van dat dorp wandel je door mooi bos, dat overgaat in meer open landschap met heide en uitzicht op de bergen. De laatste kilometers van de dag loop je langs de doorgaande weg door Aviemore.

Aviemore naar Newtonmore

Op deze etappe heb je, als je het Tomintoul-uitstapje niet meerekent, het mooiste uitzicht op de bergen. Het eerste stuk loop je vlak langs de weg, maar de rest van de dag loop je in meer rust over goed begaanbaar verhard pad tussen heidestruikjes en naaldbomen. Tussen de bomen door en op open vlakten zie je de afgevlakte toppen van het Cairngorm National Park liggen. De route is op deze etappe veel beter en luxer gemarkeerd - dit deel is dan ook pas later bij de Speyside Way gevoegd. Vlak voor Kingussie kom je langs de Ruthven Barracks, een grote ruïne gelinkt aan de opstand van de Jacobieten in 1715. Ik vraag me af wie bedacht heeft dat de Speyside Way door moet lopen naar Newtonmore, want het stuk van Kingussie naar het eindpunt loopt pal langs de asfaltweg. Veel lawaai en geen geweldig uitzicht dus. Als je tijd hebt, bezoek je het Highland Museum van Newtonmore. Dit openluchmuseum met oude Schotse huisjes en bedrijven, bezoek je op donatiebasis (gratis entree, zelf donatie bepalen).

Het Tomintoul uitstapje

De route naar Tomintoul is 25 kilometer heen en - als je besluit terug te wandelen - ook weer 25 kilometer terug vanuit Cragganmore. Dit uitstapje voegt extra kilometers en hoogtemeters toe aan je wandelroute, maar is de moeite zeker waard. De eerste kilometers lopen over goed begaanbaar pad tussen glooiende weiden. Je komt langs de Glenlivet Distillery, waar je een gratis rondleiding kan volgen. De route loopt verder over het Glenlivet Estate. Na een stuk stijgen bereik je de top van de heuvel Càrn Daimh, vanaf waar je goed uitzicht op de bergen hebt. Het eindpunt van dit uitstapje is Tomintoul, een hooggelegen dorp met een leuk cafe: het Fire Station Cafe.

Mijn ervaring op de Speyside Way

Je kan mijn dag-tot-dag reisverslag in deze Komoot-collectie bekijken.

Meer meerdaagse wandelroutes in Schotland

Je kan de Speyside Way vanaf Buckie uitbreiden met de Moray Coast Trail. Wandel langs schattige vissersdorpen, kliffen en stranden naar het gezellige Cullen. Je kan ook de andere kant oplopen, richting Forres. Tot Spey Bay overlapt de route dan met de Speyside Way, maar daarna loop je kilometers lang over strand en door bossen naar het toeristische Findhorn. Vanaf daar kan je een niet erg fotogenieke etappe naar het eindpunt in Forres lopen, maar ik zou liever de bus nemen ;)

Vanuit Grantown on Spey kan je de Dava Way naar Forres volgen. Deze tweedaagse route steekt de Dava Moor, een groot heidegebied over. Er is onderweg geen overnachtingsmogelijkheid als je niet wilt wildkamperen, en er zijn geen faciliteiten langs de route. De Dava Way volgt een oude spoorlijn en is daardoor heel vlak en goed begaanbaar.

Voor meer inspiratie bekijk je ook mijn overzicht van alle meerdaagse wandelroutes in Schotland.